Egipat

Pre oko 5 000 godina na obalama reke Nil u severnoj Africi razvijala se po mnogo čemu neverovatna civilizacija starog Egipta. Njen razvoj je trajao preko 3 000 godina - duže nego ijedne druge civilizacije u svetskoj istoriji! Danas je Egipat jedna od najrazvijenijih i najuticajnijih arapskih država i nalazi se između Afrike i Bliskog istoka. Egipat ima istoriju dugu 6 000 godina i mnoge turističke atrakcije - prije svega piramide kao jedino preostalo od sedam svetskih čuda, zatim ogromni kip sfinge, grobnicu kralja Tutankamona i mnoge druge

Stvaranje države
Istorija Egipta, koliko znamo iz pronađenih spisa, počinje oko 3300-te godine prie nove ere, kada su Egipćani osmislili simbole kojima su počeli da opisuju i beleže događaje svog vremena. U to doba kralj Menes je stvorio državu Egipat spajajući dve velike oblasti - Gornji i Donji Egipat - u jedinstveno kraljevstvo. Grad Memfis na severu i grad Abidos na jugu postali su glavni gradovi novonastale države, a grupa snažnih i sposobnih vladara ustanovila je dobro organizovanu vladu. U to vrieme pojavio se kalendar kao sistem merenja vremena, kočije sa konjima kao prevozno sredstvo, a bog Sunca - Ra bio je vrhovni bog u egipatskoj religiji. Kasnije je autoritet ove grupe vladara počeo da opada, a Egiptom je zatim zavladala princeza koju su kasnije nasledili brojni vladari i dinastije.

Egipatski vladari

Nakon mnogo propalih dinastija i preminulih velikih vladara tokom perioda od oko 400 godina, upravljanje i vlast nad Egiptom prešli su u ruke sveštenika i carstvo je počelo da propada, postajući toliko slabo da ga je Aleksandar Veliki preuzeo bez ikakvog otpora Egipćana. Iako nije proveo mnogo vremena u Egiptu, Aleksandrija - novoustanovljeni glavni grad Egipta pod vlašću Aleksandra Velikog - bio je i ostao velelepan i izuzetno razvijen. Svoje carstvo je Aleksandar Veliki kasnije podelio i predao vlast svojim generalima, a nešto kasnije vlast ove grčke dinastije nad Egiptom okončana je sa vlašću Kleopatre VII. Ona je vladala zajedno sa svojim sinom iz palate u Aleksandriji, u Donjem Egiptu, koja je nedugo zatim postala svetski centar grčke kulture. Nakon Kleopatre još preko 300 godina su faraoni grčkog porekla vladali Egiptom, a zatim je Egipat postao provincija Rimskog carstva. Mnoge strane države su tada preuzimale Egipat na kraće vreme. Nakon mnogo godina ratovanja i stradanja u svojoj dugoj istoriji, Egipat je konačno postao samostalna država u 20. veku.

Egipat se veoma rano pojavio u istoriji civilizacije.U IV milenijumu podeljen je na dve kraljevine : Donji Egipat , na severu , i Gornji Egipat , na jugu.

Egipat faraona

U Egiptu se smenjuju tri carstava i mnogobrojne dinastije. U Tintinskoj epohi dolazi do ujedinjenja Egipta od strane Menesa ( ili Namera) oko 3200- 2778 g.p.n.e. Prestonica tada vec ujedinjenog Egipta je Menfis. S tim pocinje staro carstvo, koje je trajalao od 2778-2260. .g.p.n.e.U tom perodu kraljevi cetvrte dinnastije (Keops,Kefren i Mikerin) grade piramide u Gizi. Pod faraonima, sinovima sinovima boga sunca Ra, Egipat dozivljava procvat, koji podstice razvoj umetnosti. Pose staraog carstva, dolazi prelazni period, oko 2260-2160. g.p.n.e. Srednje carstvo ili prvo Tebansko carstvo nastaje u 2160-1750.g. U tom periodu faraoni sire svoju dominaciju do Nubije i u pravcu Sirije.XII dinastija favorizuje kult boga Amona.

Drugi prelazni period nastaje od 1750-1580, kada se dogodila invazija Hiksa koji su dosli iz Palestine. Izgnali su vladari Tebe. Novo carstvo ili drugo Tebansko carstvo traje od 1580 do 1085. Pod XVIII dinastijom Egipat je jedna od velikih sila na istoku.Tutmes I i Tutmes II osvajaju oblasti u gornjem toku Nila i Sirije. Amenofis IV zamenjuje kult boga Amona kultom Atona,jedinog boga.Ramzes II u kasnijem perodu, odbija ponovnu invaziju Hitita.1085.g.p.n.e. poceo je kraj Egipatskog jedinstva.Strane i domace dinastije se smenjuju na vlasti.525. Egipat prestaje da postoji, zemlju osvajaju Persijanci, koji postavljaju svoje kraljeve.

Helenisticki i rimski Egipat

332.g.p.n.e. Egipat osvaja Aleksandar Veliki. Grcka dinastija Lagida vlada zemljom. Egipatska civilizacija je pod Grckim uticajem, narocito posle osnivanja Aleksandrije, koja postaje napredan intelektualni centar. 30.g.p.n.e. Egipat anektira Rim. Egipat snabdeva rimski svet zitom .Razvija se hrissanstvo, koje hvata duboke korene u trecem veku. Posle Teodosijeve smrti Egipat ulazi u Vizantijsku zonu uticaja, a Egipatski hriscani osnivaju Koptsku crkvu.

Dinastija Ramzes

Ramzes (egip.bog Ra ga je stvorio).ime jedanestorice faraona iz XIX i XXdinstije. Ramzes I (oko 1314-1312 pre n. e.) osnivac XIX dinastije. RamzesII (1301-1235 pre n.e.) sin Seta i,jedan od najvecih vladara u istoriji Egipta.Da bi umanjio rastucu politicku vlast tebanskog klera Amona i da bi se priblizio Siriji ugrozenoj od Heta koji su spremali koaliciju protiv Egipta, prebacio je svoju predstonicu u Pi-Ramzesu (Kantir,u blizini Tanisa), i znacajno je jacao vojsku.Pete godine njegove vladavine odigrala se bitka sa Hetskim vladarom Muvatalijem,u Kvadesu na Orontu : najverovatnije je Ramzes II pobedio.Posto je umirio Kanahan , gde je Muvatali izazvao pobunu , krece na sever i ponovo pobedjuje neprijatelja. Muvatalijeva smrt 1295. dovodi do krize koja slabi hetsku drazavu. Asirci sve vise jacaju, tako da Ramzes II zakljucuje ugovor o saveznistvu sa novim hetskim kraljem Hatusilijem III.Tada se otvara era prosperiteta :Egipat postaje najbogatija zemlja istocnog Mediterana .To narucito potvrdju gigantske gradjevine gradjene po zahtevu Ramzesa II: hipostalna sala u velikom hramu Amona-Ra u Karanaku, hram Abu-Simbel u Nubiji , i Rameseum .zagrobni hram u Tebi. Kraj vladavine obelezen je znacajnim spoljnim dogadjaima: asirsko napredovanje u Mesopotamiji i ekspanzija"naroda sa mora"koji tragaju za novim zemljama, osnivaju savez i krecu na jug. Sin i naslednik Ramzesa II, Mineptah, prvi put ih je potisnuo. Ramzes III (1198-1166 pre n.e.) prvi je faraon XX dinastije. Sacuvao je Egipat od pokusaja invazije"naroda sa mora", ali je izgubio dobar deo poseda u Aziji. Unutrasnji problemi i zavere doveli su do kraja carstva.

Tutankhamonova grobnica

U grob je vladara otpratilo 2000 kipova, kola i dragulja, svedocanstava njegovog neizmernog bogastva. Sa njim je umrlo,pocevsi od godine 1922, kada je otkrivac groba, Hauard Karter, polozio ruku na vrata mrtvacke jame u Dolini kraljeva, vise od dvadeset osoba koje su ucestvovale u otkopavanju .Umrle su kroz nekoliko minuta pod misterioznim okolnostima koje su bile nedovoljno razjasnjene ili uopste nisu razjasnjene, a u Kairu su se ugasila svetla.U tom casu rodila se legenda o"faronovom proklestvu".Ubuduce su svi oni koji su imali posla sa mrtvim kraljem i njegovim blagom odlazili su na posao sa jezom srcu. Evo kako se otkrice grobnice odvijalo:

Tuthankhamonov grob nalazio se na nekom vrlo dubokom polozenom mestu u Dolini kraljeva.Pescane oluje i kise zamele su ulaz. Neposredno iznad ulaza u grobnicu stajalo je nekoliko koliba onih radnika koji su bili zaposleni na iskopavanju .Ispod njih je 4.novembra 1922. otkriveno kameno stepeniste, uklesano u stenu. Taj je dan oznacio pocetak jednog od najuzbudljivijih nalaza naseg veka. Sutradan je radnicima uspelo da odstrane hrpe krhotina zemlje i kamenja koje su le`ale na stepenistu sto je vodilo u dubinu. Na podnozju dvanaeste stepenice pokazao se gornji deo zatvoren krecom premazanih i zakljucanih vrata.Na tim su se vratima nalazili neosteceni pecati mrtvackog grada, kraljev pecat sa sakalom i devet zaraobljenika, dokaz da je taj grob pripadao vrlo uglednoj osobi. Kasnije, kad su oslobodjena citava vrata, otkriveni su daljnji pecati s Tutankhamonovim imenom.

Hodnik iza vrata bio je od poda do tavana napunjen izlomljenim kamenjem. Na kraju hodnika nalazila su se druga vrata,slicna prvima. Kad su kroz njih probusili rupu i povukli zapaljenu svecu i kada su uspeli zaviriti u prostoriju koja se nalazila iza tih vrata, promatracima je zastao dah: citava je soba bila puna zlata.Zlato, kamo god bi skrenuo pogled,s neobicnim zivotinjama, kipovima i dragocenostima neizmerene vrednosti. Kad su otvorena poslednja zapecc}ena vrata, kao da je citav svet zadrzao dah.Tu je stajala golema grobnica u obliku skrinje okovana zlatom i ukrasena zlatno modrom fajansom.Oko nje stajali su darovi mrtvima, na severnoj strani sedam magicnih vesala pomocu kojih je kralj mogao preci preko reka podzemnog sveta.U prvoj skrinji nalazila se druga, zlatna skrinja prekrivena mrtvackim pokrovom.Posto je ta skrinja otvorena, pokazala se treca, a u njoj cetvrta skrinja. Kada su uzbu|eni arheolozi otvorili i tu poslednju skrinju, pokazao se zuti sarkofag od kamena netaknut, gotovo nadzemaljski.Cuvala ga je neka boginja rasirenih krila i ruku.U dubokoj sutnji podignuta je 12 tona teska ploca kamenog sarkofaga.Svetlo je palo na platnene ovoje, ispod kojih su ugledali, zlatan kip decackog kralja.

Kraljeva mumija izvanredno pazljivo je istrazena, te je otkriveno, da je verovatno poginuo usled udarca u glavu, koje je izazvalo krvarenje u mozgu. Tutenkhamon ostaje okruzen tajnama."O majko Nut",tako je zapisana poslednja molba osamnaestogodisnjeg kralja na sarkofagu,"rasiri svoja krila nada mnom kao neprolazne zvezde."Vise od tri hiljade godina boginja je to cinila cuvajuci faraona pred pogledima sveta.

Reč "faraon" znači "onaj koji živi u palati". Egipćani su se odnosili prema svojim faraonima kao prema bogovima oličenim u različitim oblicima - predstavnicima na Zemlji. Smatrali su ih "višim bićima" - svojevrsnim "nadljudima" i obraćali su im se imenima koja bi u prevodu značila "sin boga Ra" ili "davalac života kao bog Ra", vjerujući da nijedno obično ime ne može izraziti veličanstvo određenog vladara. Oni su takođe verovali da zahvaljujući njihovom služenju vladar uspeva da svako jutro podigne Sunce na nebo i natera Nil da naplavi široka područja plodnim muljem krajem svakog ljeta. Takođe su verovali da ponude u hrani i vodi koje su svakodnevno činili faraonu obezbjeđuju da bogovi hrane duše preminulih Egipćana u zagrobnom životu. Faraon je bio svemoćan, a njegova moć apsolutno neosporna. Osnovna dužnost faraona bila je da gradi i održava hramove bogova. Dodirivanje faraonove krune ili skiptara, čak i slučajno, donosilo je smrtnu kaznu za počinioca.

Reč "faraon" znači "onaj koji živi u palati". Egipćani su se odnosili prema svojim faraonima kao prema bogovima oličenim u različitim oblicima - predstavnicima na Zemlji. Smatrali su ih "višim bićima" - svojevrsnim "nadljudima" i obraćali su im se imenima koja bi u prevodu značila "sin boga Ra" ili "davalac života kao bog Ra", vjerujući da nijedno obično ime ne može izraziti veličanstvo određenog vladara. Oni su takođe verovali da zahvaljujući njihovom služenju vladar uspeva da svako jutro podigne Sunce na nebo i natera Nil da naplavi široka područja plodnim muljem krajem svakog ljeta. Takođe su verovali da ponude u hrani i vodi koje su svakodnevno činili faraonu obezbjeđuju da bogovi hrane duše preminulih Egipćana u zagrobnom životu. Faraon je bio svemoćan, a njegova moć apsolutno neosporna. Osnovna dužnost faraona bila je da gradi i održava hramove bogova. Dodirivanje faraonove krune ili skiptara, čak i slučajno, donosilo je smrtnu kaznu za počinioca.

Najimpresivnije građevine Egipta svakako su piramide koje su građene kao grobnice faraona. Do sada je pronađeno ukupno 46 piramida, a pretpostavlja se da ima i još neotkrivenih pod nepreglednim peskom pustinja. U 27. veku pre nove ere izgrađena je prva piramida i od tada su one postale osnovni način sahranjivanja vladara. Jedan od razloga što su piramide toliko fascinantne je taj što su to bile prve građevine ikada sagrađene samo slaganjem precizno isečenih ogromnih kamenih blokova jednih na druge. U razvoju građevinarstva Egipat je tako bio neprikosnoveno carstvo više od 2000 godina. Egipćani su verovali da je preminulom i dalje potrebno njegovo telo i razne stvari koje su sahranjivane uz telo kako bi preživeo u zagrobnom životu. Oni su znali da se u suvim pustinjama stvari veoma dobro čuvaju i birali su posebna mjesta za sahranjivanje koja su i danas izuzetno dobro očuvana. Uvaženi stanovnici Egipta tog doba bili su dovoljno bogati da izgrade velelepne grobnice i bogato ih opreme zlatom, dragim kamenjem, zapisima na papirusu, slikovnim prikazima i statuama. Jedna od najpoznatijih piramida je Velika piramida faraona Kufua - sagrađena je od 2 miliona i 300 hiljada kamenih blokova, a svaki blok teži oko 2,5 tone.

Egipćani nisu slikali stvarne predstave iz života, već su njihove slike bile vrsta dijagrama za koje se verovalo da imaju magičnu moć. Kako bi sačuvali magičnu moć svoje umetnosti, umetnici su precizno kopirali likovni stil svojih predaka, pa su tako svi umetnici drevnog Egipta slikali na isti način stvarajući veoma slične slikovne prikaze. Ovi prikazi u grobnicama usko su vezani za egipatsko slikovno pismo ili hijeroglife za koje se veruje da su nastali još prije oko 5000 godina. Egipćani su magične moći pripisivali i hijeroglifima i uglavnom su ih koristili u hramovima i grobnicama. Hijeroglifski simboli, odnosno slikovno pismo, zapravo predstavljaju ciele reči povezane posebnim znacima kojima su umetnici obično opisivali život i vjerovanja preminulog koji je sahranjen u toj grobnici.

Bastet je bila boginja zastitnica.

Bes je bio zaastitnik trudnih zena.

Geb je bio Bog zemlje

Hapi, narucito znacajan bog jer je svake godine donosio poplave.

Hator je bila boginja zastitnica

Horus je bio bog neba

Neptus zastitnica mrtvih

Osiris je bio bog mrtvih i vladaoc podzemnog sveta.

Ra je bio bog sunca.Bio je najznacajniji bog starog Egipta.

Set je prestavljala sve sto predstavlja pretnju harmonije u Egiptu

Religija

U najstarije doba, Egipćani su bili lovci i primitivni stočari, a njihova religija se sastojala u obožavanju divljih životinja.Kasnije, kad se kod njih razvilo stočarstvo, počeli su da obožavaju domaće životinje: svetu kravu Hator, svetog bika Apisa...
Kasnije kad se razvila zemljoradnja počeli su da vjeruju u bogove od kojih je , po njhovom shvatanju, zavisio uspjeh u obrađivanju plodnih polja u dolini Nila.Tad su glavna božanstva postali Amon - Ra, bog sunca, Izida, boginja mjeseca, Oziris, bog plodnosti, Hapi, boginja Nila...Sveštenici su nastojali da kod ljudi stvore osjećanje nemoći i da ih naviknu na pokornost, zato su podržavali sujevjerje.U vezi s tim, Egipćani su vjerovali u zagrobni živiot, tj. da čovjek poslije smrti odlazi pred sud boga Ozirisa i da pravedne duše odlaze u raj gok grešne najprije čeka mučenje ,a zatim uništenje.Na osnovu vjere u zagrobni život razvili su se obredi i običaji prilikom sahranjivanja mrtvih.Po egopatskom vjerovanju da bi duša živjela i poslije smrti trebalo je tijelo sačuvati od raspadanja.Zato su Egipćani balzamovali svoje mrtve.

U III veku razvilo se hrišćanstvo.Posle Teodosijeve smrti 395. god. Egipat ulazi u vizantijsku zonu uticaja, a egipatski hrišćani osnivaju koptsku crkvu.
Od 640-642. god. Arapi osvajaju zemlju.Egipat je integrisan u muslimansko carstvo i islamizovan, a Kopti su činili samo četvrtinu stanovništva.

Stari Egipat

Poceci stare Egipatske civillizacije, koju mnogi pominju kao jedan od temelja Zapadne kulture,
ne mogu se ustanoviti sa sigurnoscu. Arheoloski podaci sugerisu da je na prve stanovnike doline Nila
veliki uticaj imala kultura Bliskog Istoka, ali tacan uticaj se ne moze jos uvijek odrediti.
Pokusaj da se opise razvoj egipatske civilizacije kao i pokusaj da se identifikuju njihovi intelektualni
korjeni se uglavnom zasniva na pretpostavkama koje se temelje na neiscrpnim ruinama, grobnicama i
spomenicima od kojih su neki neprocjenjivi primjerci prastare kulture.
Natpisi u hijeroglifima su na primjer pruzili neprocjenjive podatke.

Piramide

Piramide su jedino sto je preostalo od "sedam svjetskih cuda".
Piramide se nalaze u Gizi kraj Kaira. To su u stvari grobnice egipatskih faraona.
Oni su mrtvi balzamovani, a mumije skrivane u unutrasnjost ogromnih kamenih zdanja - piramida.
Smatra se da je 100,000 ljudi gradilo Keopsovu piramidu, punih dvadeset godina.
Svaki kameni blok je visok 2 metra. Neki su dugi i po 5 metara.
Blokovi krecnjaka i granita su vađeni u kamenolomima na drugoj obali Nila i dopremani
su camcima niz rijeku. To se moglo raditi jedino u proljeće, kada se Nil izlivao,pa je zato trebalo 20 godina i nekih 500,000 ovakvih plovidbi. Zatim je grupa ljudi vukla blokove, od kojih je svaki tezio oko 2 tone na saonicama uz put. Procjenjeno je da se Keopsova piramida sastoji od 2,300,000 blokova. U unutrasnjosti piramide se nalaze tri prostorije povezane hodnicima.

Mumije

Mumija je narocito preparirano i sacuvano tijelo mrtvaca. Rijec mumija dolazi
iz arapskog jezika i znaci tjelo sacuvano pomocu voska ili katrana. Egipcani su vjerovali u zivot poslije smrti, zato su oni leseve mumificirali.
Otprilike 3000 godina p.n.e. egipcani su sahranjivali svoje mrtve u sklupcanom polozaju u vrelom pustinjskom pijesku, koji je cuvao tijelo od raspadanja.

Kada bi neko umro, izvadili bi mu mozak, organe za varenje, srce i pluca.
To se cuvalo zasebno, u cetiri suda koji su se zvali "kanopske vaze".
U kasnija doba ti su organi vracani u tijelo.
Zatim su u tijelo stavljane soli koje su sa suvim pustinjskim vazduhom
izvlacile vlagu. Kada bi se les osusio, umotali bi ga u stotine metara platna.
Sve je to trajalo 70 dana. Tijelo je zatim stavljano u sanduk koji se
naziva - sarkofag. Ako je pokojnik bio bogata osoba, izradjivano je vise
sanduka od kojih je svaki tacno ulazio u slijedeći.

Reka Nil

Nijedna druga civilizacija u vreme egipatskih faraona nije se mogla takmičiti sa drevnim Egiptom - moćnom državom poznatom po velelepnim građevinama, izuzetnim bogatstvom i, uprkos svemu, dugim periodima mira i stabilnosti u oko 6000 godina dugoj istoriji. Osnovni razlog nadmoći Egipta u to doba bila je velika geografska prednost koju nijedna druga država nije imala, oličena u velikoj i moćnoj reci Nil. Desetinama hiljada godina centar života i razvoja u Egiptu bila je reka Nil. Za Egipat se i danas sa pravom kaže da je dar reke Nil, jer su dve najvažnije oblasti u Egiptu velika delta (ušće) Nila i dolina Nila. Delta Nila je bila i ostala srce Egipta - drevni Egipćani verovali su da se vode reke Nil slivaju sa "neba obilja", jer su svake godine u određeno vreme plavile obale reke i sušno pustinjsko tle stvarajući od njega veoma plodno zemljište zahvaljujući kojem je u Egiptu uvek bilo dovoljno hrane. Ceo Egipat zavisio je od ove reke - sva voda, hrana, transport. Potreba da se stvaraju i održavaju irigacioni kanali (za navodnjavanje polja) i održava stalni transport rekom bili su neki od osnovnih razloga što je Egipat formirao svoju nacionalnu vladu i time postao prva uređena država u istoriji. Mogućnost neograničenog snabdevanja vodom rezultovala je razvojem države i društva koje je stvorilo velika čuda drevnog Egipta.

Pobjeda smrti

Iako su rođenje i s njime povezane opasnosti predstavljali polje brojne magijske i relogiozne djelatnosti, egipatsku svijest je najviše zaokupljala smrt.
Na smrt se gledalo kao na prekid života, prepreku preko koje čovjek mora prijeći da bi dosegao vječnost.
S razvojem izuzetno profinjenog i složenog društva, poglavari ranih zajednica pokapani su u razrađenije groboe od narednih opeka koji su bogato opremani.
Razvilo se vjerovanje da tijelo pojedicna treba sačuvati nakon smrti. Kada bi Kralj umro on bi išao do svog oca Ra-a, boga Sunca, a njegova piramida se smatralo uzletištem ili nekom vrstom kraljeva pristupa na Nebo.
Pokušaji svećenika da usklade i osmisle različita poimanja zgrobnog života nikad nisu polučili posvemašnjim uspjehom, niti su bili naširoko prihvaćeni.

Sudnji dan

Nakon što bi pogrebni odredi bili uspješno dovršeni, pokojnik bi se pojavio pred sudom ispred 42 božja prisjednika, pred mnogim drugim bogovima i Ozirisom, velikim Suncem podzemlja. Potvrdio bi čistoću svoje duše i «ispovijedio se».

Ako je potrebno, on će pokušati i prevariti bogove samo da postigne taj cilj. Nakon toga uslijedio je drugi dio suđenja, gdje bi se srce pokojnika stavljalo na jedan dio vage, a pero, simbol božice istine i pravednosti, na drugi dio vage. Ako bi bilo izjednačeno, pokojnik se proglašavao čistim od grijeha.